محمد مهدی تهرانی

حماسه نهم دی نه از آن حیث که خروش اکثریت را به تصویر کشید و نه از آن حیث که همدلی و انزجار مردم از قانون شکنی ها را به نمایش گذاشت که به جهت خواستگاه حرکت و پویشی که ایجاد شد، درخور توجه و تامل جدی بود. تاریخ ایران مصافی دوباره را میان دو گفتمان تجربه کرد؛ دو گفتمانی که سال ها پیش با وجهی سنتی تر پنجه به پنجه هم انداخته بودند و یکی دیگری را به حاشیه رانده بود و این بار از پس تمامی این سال ها آن دیگری با چاشنی تکثّر به مصافی دوباره می شتافت تا باز هم در خروش ملت زمین گیر شود.

عمق تحلیلی وقایع و رخدادها چیزی است که جز با سیر در پارادایم های فکری و چارچوب های هویتی و اجتماعی نمی توان به آنها دست یازید. سطح تحلیلی را سیاستمداران تازه کار می بینند و عمق تحلیلی را تحلیلگران کهنه کار؛ و از برآیند آن دومی است که می توان به واقعیات اجتماعی رسید و در عین تحلیل اتفاقات نیم نگاهی به آینده داشت.

از آن هنگام که ایران با مقوله ای به نام تجدد آشنا شد، کم کم رنگ و بوی ملی گرایی کوچه و بازار شهر را گرفت. و این گونه بود که "روح قومی" و "هویت ملی" که تنها در ربط با نیازهای سیاسی و اجتماعی تعریف می شد و با دین نسبتی بنیادی نداشت، نهضت های مبتنی بر ناسیونالیسم را رقم زد؛ ناسیونالیسمی که حتی بعدها رضا شاه هم مروج آن شد تا در سیر تجدد مآبی راهی برای جایگزینی کلیسا بیابد.

در مقابل اما این دینمداران بودند که از حوزه قد علم کردند تا مبتنی بر هویت ایرانی- اسلامی نهضتی نو را سازمان دهند. و آن روز ادعای ملی‏گرایی و وطن‏پرستی مغلوب ایدئولوژی دینی شد. پیشنهاد فراوان بود؛ می گفتند:«جمهوری ایرانی» اما امام فرمود:«جمهوری اسلامی، نه یک کلمه کم و نه یک کلمه زیاد.» گوشت و استخوان مردم ایران با مفاهیم دینی پیوند خورده بود و درست به همین دلیل بود که آنان گفتمان دینی را پذیرفتند.

به جهت فراگیری گفتمان دینی بود که در سال های مبارزه انتشار مقاله توهین آمیز در روزنامه اطلاعات علیه امام که یک "رهبر دینی" محسوب می شد، ماهها تظاهرات و راهپیمایی را به دنبال داشت. مردم قم، 19 دی 56 به صحنه آمدند و در چهلمین روزِ آنان نوبت به مردم تبریز رسید تا کشتار 90 مسلمان را محکوم کنند و به این ترتیب خروشی برخواسته از غیرت دینی که ریشه در خواستگاه گفتمانی مردم ایران داشت، شکل گرفت و به سرتاسر ایران رسید.

چرخ زمان گشت و گشت و تکثّر و لیبرالیسم مفرط ضمیمه ملی‏گرایی پیشین شد تا "کثیری ملی‏گرایی" و "کثرت روح قومی" رقم بخورد. کسانی که این بار به میدان آمدند در یک چیز مشترک بودند و آن تکثّر یعنی نبود نقطه مشترک بود! این همه که رهاورد عصر فرامدرن تلقی می شود، نه هدف و آرمانی یکسان و نه اصولی ثابت که تنها اصل آزادسازی و رهایی را هدف می گرفت و این شاید تنها نقطه مشترک جریانی بود که ریشه گفتمانی اش را خواه ناخواه باید به ملی‎گرایی بازگرداند.

سرمایه گذاری بر روی اقوام لر و ترک از سوی سبزها نه یک ضرورت و تاکتیکِ صرف در بازه تبلیغات انتخاباتی؛ که یک راهبرد مبتنی بر باور بود. آنچه در نهایت هم رقم خورد لشگرکشی کسانی بود که غیرت و غرورشان نه بر سر مسائل دینی و پایبندی های مذهبی که بر سر ملی گرایی و تکثرگرایی خدشه دار می شد!

و این گونه بود که همان دو گفتمان رایج به مصاف هم رفتند و این بار نیز چون هویت عمومی مردم، هویتی ایرانی - اسلامی بود و خواستگاه دینی داشت، گفتمانی که دین را دغدغه و آرمان خود می پنداشت، غالب آمد. جنس خروش مردم در نهم دی ماه از جنس قیام دی 56 بود. هر دو خروش به حمایت از یک فضای گفتمانی شکل گرفت و خواستگاهی کاملا مشترک داشت.

آن روز و در گرماگرم خروش ملت، بودند کسانی که هنوز گفتمان سکولار و آریایی خود را غالب می دانستند و یا حداقل آنکه درصدد تسری آن و جایگزینی اش به جای گفتمان دینی برمی آمدند. در آن جبهه نیز می شد چهره های معتقد به مذهب یافت؛ اما این ظاهر نبود که اهمیت داشت؛ بلکه میزان بهایی که به مذهب داده می شد، واجد ارزش بود.

و امروز باز مردم، جوانی و برنایی انقلابی را ثابت کردند که بر مبنای مفاهیم دینی و اصل ولایت فقیه و فرامین امام بنیان نهاده شده بود. مردم نشان دادند از همان چارچوب گفتمانی برخوردارند و نسبتی با تکثر لیبرال و ملی گرایی سکولار نداشته و ندارند.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: